Menstruatiepleister.nl

V126_Prdk:U508_Prdk 03-11-2009 12:01 Pagina 193 C. Wefers
H.F.J. Pijnappel
Het effect van CureTape® op pijn tijdens
N.M. Stolwijk
de menstruatie bij patiënten met primai-
re dysmenorrhoe
C. Wefers, BHS
Praxis Simons, Pijnappel; ten
Doel Doel van het onderzoek was het bepalen van het effect van CureTape®
bij patiënten met primaire dysmenorroe.
Opleiding FysiotherapieHogeschool van Arnhem en Methode Met de Visual Analogue Scale (VAS) voor pijn is tijdens alle dagen
van 4 menstruatiecycli de pijn gemeten van 51 vrouwen (18-30 jaar) met forse N.M. Stolwijk, MSc
pijnklachten tijdens de menstruatie. Alle proefpersonen zijn at random inge- deeld in de experimentele en de controlegroep. Gedurende de eerste 2 men- struatieperioden is er geen behandeling gegeven voor de dysmenorroe.
Tijdens de 3e en 4e periode is de pijn in de experimentele groep behandeldmet CureTape® volgens het Kenzo Kase concept. In de controlegroep is er H.F.J. Pijnappel, BHS
Praxis Simons/Pijnappel,
een placebotape aangebracht op de buik en rug.
Resultaten In zowel de interventiegroep (I) als de controlegroep (C) was de
pijn significant afgenomen (I: p < 0,001; C: p = 0,026), in I echter significant
Correspondentieadres
meer dan in C (I: 1,65 cm; SD = 1,22), C: 0,73 cm; SD = 1,35; p = 0,025).
De heer H. Pijnappel, BHSPraxis Simons/Pijnappel Subanalyses toonden aan dat CureTape® meer effect heeft bij patiënten met hogere VAS -scores en patiënten die geen gebruik maken van orale anticoncep- Conclusie Deze studie toont aan dat CureTape® de pijn bij patiënten met pri-
maire dysmenorroe kan verminderen.
Primaire dysmenorroe wordt gedefinieerd als buik- en/of rugklachten tijdens of vlak voor de Key points
menstruatie, zonder dat er een aanwijsbare • Pijn bij primaire dysmenorroe kan effectief
organische oorzaak aan ten grondslag ligt.1 Deze behandeld worden met CureTape® via het
klachten ontstaan binnen de eerste twee jaar na de concept van Kenzo Kase.
eerste menstruatie en komen iedere cyclus terug.
• CureTape® is meer effectief bij patiënten
Vaak gaan de klachten gepaard met braken, misse- met primaire dysmenorroe die geen anticon-
lijkheid, depressie, hoofdpijn, vermoeidheid en con-
centratiestoornissen.1 Primaire dysmenorroe komt
ceptiepil gebruiken.
veel voor. Onderzoek toont aan dat in Zweden 90%
van de vrouwen van 19 jaar en 67% van de vrouwen
van 24 jaar last heeft van primaire dysmenorroe.2
duizeligheid en hoofdpijn.6 Een ander nadeel is dat
De oorzaak van primaire dysmenorroe is onbekend.
de medicijnen lange tijd ingenomen moeten wor- Er zijn echter aanwijzingen voor een overproductie den, aangezien de pijnklachten maandelijks terugko- van prostaglandine in het endometrium.3
Prostaglandines stimuleren contracties van het glad- Niet-medicamenteuze behandelingen zoals TENS, de spierweefsel van de baarmoeder. Vaak zijn deze acupunctuur of speciale diëten worden op dit contracties spastisch van aard. Door de aanhouden- moment op kleine schaal toegepast. Het is bekend de contracties ontstaat er een grotere rek op de liga- dat dergelijke behandelingen voor een verlichting menten en fascia van de baarmoeder en vermindert van de klachten kunnen zorgen, maar de klachten de doorbloeding in dit gebied. Hierdoor worden de niet helemaal doen verdwijnen.7-11 Een nieuwe niet-
pijnreceptoren gevoeliger. Naast de locale werking in medicamenteuze behandeling is CureTape®. Deze de baarmoeder, hebben prostaglandines ook een methode is 25 jaar geleden ontwikkeld door de generiek effect; ze kunnen klachten als hoofdpijn, Japanse arts Kenzo Kase.12 Volgens het Kenzo Kase
duizeligheid, misselijkheid, braken, diarree en ver- concept zijn de elastische eigenschappen van moeidheid veroorzaken.1,4
CureTape® van essentieel belang in de behandeling Op dit moment wordt primaire dysmenorroe meest- van de klachten. Deze elasticiteit zorgt enerzijds al behandeld met NSAID's (analgetische werking voor het behoud van de range of motion van het wordt toegeschreven aan de blokkering van de syn- aangedane gebied en anderzijds voor het vergroten these van prostaglandines) en orale anticonceptiva3,5
van de interstitiële ruimte door het optillen van de Medicamenteuze behandeling van primaire dysme- huid.12,13 De nociceptieve werking van de tape kan
norroe heeft echter nadelen. Zo komen er vaak bij- worden verklaard met behulp van het poortmodel werkingen voor, zoals slapeloosheid, maagklachten, van Melzack en Wall.14 Vergroting van de interstitië-
Nederlands Tijdschrift voor Fysiotherapie - nr 6 - decembeer 2009 - jaargang 119
V126_Prdk:U508_Prdk 03-11-2009 12:01 Pagina 194 Tabel 1 Karakteristieken van de onderzoeksgroepen.
gaven de proefpersonen aan het einde van elke dagaan hoeveel pijn zij gemiddeld gedurende die dag hadden ervaren. Dit deden zij op de Visual Analogue De nulmetingen vonden plaats gedurende de eerste 2 menstruatiecycli, zonder dat sprake was van een interventie; de eindmetingen gedurende de derde envierde menstruatiecyclus, waarbij wel sprake was * in jaren; n = aantal proefpersonen; AP- = geen anticonceptiepil; AP+ = wel anticonceptiepil.
van een interventie, namelijk in de experimentelegroep het aanbrengen van CureTape® en in de con-trolegroep het aanbrengen van placebotape. le ruimte activeert dikke (A-beta) vezels, die pijninhi-berende cellen in de substantia gelatinosa van de Interventie
CureTape® Van elke proefpersoon is het individuele
Er is echter nog weinig wetenschappelijk onderzoek patroon voor de menstruatiepijn geïnventariseerd.
gedaan naar de werking van CureTape® op pijn.
Bij proefpersonen bij wie de pijnklachten tijdens de Lemmen et al. hebben in een pilotstudie onderzoek menstruatie begonnen, is de tape aangelegd op de gedaan naar het effect van CureTape® op pijn na dag voorafgaand aan de menstruatie. Begonnen de extractie van de verstandskiezen, waarbij elastische pijnklachten al eerder, dan is de tape aangelegd op tape langs de musculus (m.) trapezius pars descen- de dag voordat deze te verwachten waren. In beide dens werd aangebracht.15 Hierbij kwam naar voren
gevallen bleef de tape 5 dagen op de huid zitten.
dat er geen significant verschil in pijnverminderingwas tussen tapen, placebotape en niet tapen. Een Menstruatietape Menstruatietape is een huidkleurig reden voor het niet kunnen aantonen van een pijn- tape (S3020-Y50R NCS) van 5 cm breed, dat in 3 stro- verminderende werking kan echter gelegen zijn in ken op de huid wordt aangebracht, 2 als een kruis de kleine onderzoeksgroep en de ongelijke verdeling over de onderbuik en 1 horizontaal op de onder- van de onderzoeksgroepen. Bovendien was het pijn- rug.12,13 Het middelste deel van de eerste strook
stillergebruik in deze studie niet gecontroleerd, wat wordt aangebracht op de horizontale lijn tussen de navel en het schaambeen en verloopt van het linker Het doel van dit onderzoek is het onderzoeken van naar rechter spina iliaca anterior superior (SIAS), het effect van CureTape® dat is aangelegd op de buik waarna de ankers, de uiteinden van de strook, aan en de rug als vijfdaagse therapie op pijn tijdens de beide kanten zonder rek naar lateraal zijn uitgestre- menstruatie bij patiënten met primaire dysmenor- ken. De tweede strook wordt verticaal op de lijn tus- sen de navel en het schaambeen aangebracht (figuur1a). De tape op de onderrug wordt aangebracht op Materiaal en methode
de kleine genitaalzone, met behulp van de ligament- Dit kwantitatief toetsend onderzoek met een zuiver techniek, een techniek waarbij het middelste deel experimenteel ontwerp is uitgevoerd op de van de tape onder volledige rek staat (figuur 1b).16
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). Indeze studie zijn 42 vrouwen geïncludeerd van 18 tot Placebotape Om een placebo-effect uit te sluiten, is 30 jaar oud die tijdens de menstruatie forse pijn- er in de placebogroep een vermoedelijk onwerkzame klachten hadden. Alle deelnemers studeerden ten tape aangelegd. Deze tape bestaat uit drie gelijke cir- tijde van het onderzoek aan de HAN en zijn door kels (doorsnede 5 cm) CureTape®. Twee cirkels zijn middel van een mailing uitgenodigd om deel te zonder rek op de buik aangebracht aan de binnen- nemen aan het onderzoek. Op basis van een vragen- kant van de SIAS (figuur 2a). Een cirkel is middenop lijst is er bepaald of de studenten voldeden aan de de wervelkolom aangebracht, tussen de spina iliaca inclusiecriteria. Deze waren: maandelijks terugko- posterior superior (SIPS) ter hoogte van processus mende forse pijnklachten gedurende 2 of meer spinosi van S1/S2 (figuur 2b).
dagen van de menstruatie, zonder bekende oorzaak.
Daarnaast moesten de klachten ten minste 3 jaar Meetinstrument
aanwezig zijn. Exclusiecriteria voor dit onderzoek De VAS-pijn bestaat uit een horizontale lijn van 10 waren: een onregelmatige menstruatiecyclus, pleis- cm lengte zonder schaalaanduiding, waarbij de lin- terallergie, wonden of overmatige beharing in het kerkant gedefinieerd wordt als 'geen pijn' en de toepassingsgebied van de tape. Karakteristieken van rechterkant als 'ondraaglijke pijn'. De VAS wordt de onderzoeksgroep zijn weergegeven in tabel 1.
internationaal gebruikt om de door de patiënt erva-
ren pijn te meten.17 Onderzoek toont aan dat de VAS
Studieopzet
een betrouwbaar en valide meetinstrument is.17-20
De proefpersonen zijn at random ingedeeld in tweeonderzoeksgroepen: een experimentele en een con- Statistische analyse
trolegroep, waarin de interventie bestond uit het De statistische analyse is uitgevoerd met behulp van aanbrengen van respectievelijk CureTape® en place- SPSS 11.0. Het succes van de interventies is geëvalu- botape. Elke patiënt is gedurende 4 achtereenvolgen- eerd aan de hand van de afname in pijnbeleving tus- de menstruatiecycli gemeten. Tijdens deze cycli sen de nul- en de eindmeting, zoals geregistreerd 194 Nederlands Tijdschrift voor Fysiotherapie - nr 6 - december 2009 - jaargang 119
V126_Prdk:U508_Prdk 03-11-2009 12:01 Pagina 195 Figuur 1 Lokalisatie van CureTape® volgens het Kenzo
Figuur 2 Lokalisatie van de placebotape op de
CureTape® bij
Kase concept op de onderbuik (a) en de onderrug (b).
onderbuik (a) en de onderrug (b).
primaire dysmenorroe
met de VAS-pijn. Allereerst is de gemiddelde VAS-score lyseerd per subgroep (4 groepen) op basis van het al berekend per patiënt van de nul- en de eindmeting.
dan niet slikken van de anticonceptiepil.
Verschillen tussen de nul- en de eindmeting zijngetoetst met de Paired-Samples-T-Test. Vervolgens is Resultaten
de verbetering op de VAS-pijn per patiënt berekend Onderzoeksgroep De 42 proefpersonen zijn at ran-
door het verschil tussen de pijn tijdens de nul- en de dom ingedeeld over de een experimentele groep (n = eindmeting per dag te berekenen. Verschillen in de 22) en een controlegroep (n = 20). De groepsindeling afname van de ervaren pijn van nul- tot eindmeting is weergegeven in een stroomdiagram (figuur 3). De tussen de experimentele en de controlegroep zijn gemiddelde leeftijd van de experimentele groep was getoetst met de Independent-Samples-T-Test.
21,5 jaar (± 2,2) en van de controlegroep 21,85 jaar (± Secundair is het effect berekend van de interventie 2,6). Er was geen significant verschil in de groepen op het aantal pijnlijke dagen. Behalve de analyse van wat betreft leeftijd (p = 0,64) en het aantal proefper- de totale groep zijn de data van beide groepen geana- sonen dat de anticonceptiepil slikte (p = 0,93).
Figuur 3 Stroomdiagram.
Nederlands Tijdschrift voor Fysiotherapie - nr 6 - decembeer 2009 - jaargang 119
V126_Prdk:U508_Prdk 03-11-2009 12:01 Pagina 196 Figuur 4 Gemiddelde VAS-score over 5 dagen in de experimentele en de
uitgevoerd op het verschil tussen de VAS-pijn met en controlegroep.
zonder tape (VAS-verschil). Hieruit bleek dat de afna-me in de experimentele groep significant groter wasdan in de controlegroep (p = 0,025). De gemiddelde afname op de dag met de meeste pijn zonder inter- ventie (meestal dag 1 of dag 2) was in de experimen-tele groep 0,92 cm groter dan in de controlegroep Tabel 2 Gemiddelde afname op de VAS-pijn
(95%-BI) in cm tussen de nul- en de eindmeting.
AP- = geen anticonceptiepil; AP+ = wel anticonceptiepil; schil experimentele en controlegroep.
Effect van anticonceptiepil op de werking van
CureTape® Om het effect van pilgebruik op de wer-
king van de tape te bepalen, zijn zowel de experi-mentele als de controlegroep opgedeeld in twee groepen: pilgebruiksters en niet-pilgebruiksters. Van de proefpersonen die de pil slikten was verschilden de scores op de VAS-pijn van de experimentele en de controlegroep (p = 0,185) niet significant; van deproefpersonen die de pil niet slikten, was dat wel het geval (p = 0,049). De VAS-pijn nam significant meer af in de experimentele groep (2,04 cm (± 0,83)) dan Nulmeting zonder tape; eindmeting met CureTape® (experimentele groep) of placebotape (controle- Aantal dagen pijn De gemiddelde duur van de erva-
ren pijn, gemeten in dagen, nam in de experimente-
le groep significant af (p = 0,007) van gemiddeld
Figuur 5 Gemiddelde verschil in VAS-score tussen de metingen zonder tape en
2,96 (± 0,82) dagen tijdens de nulmeting tot 2,55 (± met CureTape® (experimentele groep) en placebotape (controlegroep) per dag.
0,86) dagen tijdens de eindmeting. In de controle-groep is er geen significante vermindering in aantaldagen pijn gevonden (p = 0,07). De afname in aantal dagen pijn was niet significant verschillend tussen Discussie
Het doel van dit onderzoek was om vast te stellen ofCureTape®, aangelegd op de buik en rug als vijf- daagse therapie, effect heeft op pijn tijdens de men-struatie bij patiënten met primaire dysmenorroe.
Over de werking van CureTape® op pijnklachten is nog weinig bekend. Veel patiënten slikken regelma- tig NSAID's of orale anticonceptiva vanwege pijn- klachten tijdens de menstruatie. Een deel van deze
patiënten heeft echter last van bijwerkingen.3,5,6 De
resultaten van dit onderzoek laten zien dat
Het verschil in pijn tussen de nul- en de eindmeting CureTape® de pijn significant meer verlicht dan pla- was in beide groepen significant. De pijn in de expe- cebotape. Ondanks een significante afname in pijn rimentele groep nam af met 1,65 (± 1,22) cm (p < in beide groepen, was de afname in de experimente- 0,001) en in de controlegroep met 0,73 (± 1,35) cm le groep significant groter. De score op de VAS-pijn in (p = 0,026). Om te achterhalen of de afname in de de controlegroep was slechts 0,73 cm in vergelijking experimentele groep groter was dan in de controle- met een afname van 1,65 cm in de CureTape®-groep.
groep, is er een t-toets voor onafhankelijke groepen Uit de resultaten blijkt verder dat CureTape® de 196 Nederlands Tijdschrift voor Fysiotherapie - nr 6 - december 2009 - jaargang 119
V126_Prdk:U508_Prdk 03-11-2009 12:01 Pagina 197 grootste werking heeft bij patiënten die geen anti- effect van de CureTape® kleiner is dan dat van de CureTape® bij
conceptiepil slikken (afname gemiddeld 2,04 cm).
hiervoor genoemde medicatie, toont dit onderzoek primaire dysmenorroe
Daarnaast zorgt CureTape® voor een significante duidelijk aan dat CureTape® zorgt voor een signifi- afname van de hoeveelheid pijnlijke dagen per men- cante en relevante daling in de ervaren pijn. Het struatie (gemiddelde afname 0,41 dag).
effect is vergelijkbaar met dat van TENS9 en de inna-
Zowel bij de experimentele als bij de controlegroep me van vitamine E op pijn10 bij primaire dysmenor-
is er sprake van een significante afname in pijnbele- roe, en beter dan het effect van manipulatie van de ving. Dit bevestigt mogelijk een placebo-effect, maar wervelkolom.11 De CureTape® lijkt dus een goed
het is ook mogelijk dat de placebotape, die net als de alternatief om pijnklachten tijdens de menstruatie te menstruatietape was geplaatst in de kleine genitaal- bestrijden, te meer omdat er van CureTape® vrijwel zone een pijnverminderende werking heeft gehad geen bijwerkingen bekend zijn (uitgezonderd een (directe segmentale beïnvloeding).16 Een dergelijk
allergische huidreactie, die in de praktijk zeer weinig probleem is ook beschreven in onderzoek naar het voorkomt12). Bijkomend voordeel is dat de patiënt de
effect van acupunctuur op pijnvermindering.9
tape zelfstandig kan aanleggen, wat de kosten van de Hierbij werden als placebo-interventie de naalden behandeling sterk vermindert. Gezien mogelijke bij- net buiten het gebied van het acupunctuurpunt werkingen van NSAID's en orale anticonceptiva is geplaatst, wat ook een analgetische werking bleek te behandeling met CureTape® een goed alternatief.
hebben.9 Dit kan het veel voorkomende placebo-
effect deels verklaren.9
Conclusie
Het effect van de menstruatietape is echter signifi- Dit onderzoek toont aan dat CureTape®, aangelegd cant groter dan het effect van de placebotape. Dit op de buik en op de rug als vijfdaagse therapie, de kan te verklaren zijn door de elastische eigenschap pijn ten gevolge van de menstruatie en de duur van van de tape en zijn mechanische invloed op de huid.
de pijnklachten die gedefinieerd wordt als primaire De tape is in de lengte van de strook rekbaar.
Beweging van het onderliggend huidgebied geeft rekop de tape, hetgeen de interstitiële ruimte vergroot Abstract
Key words
en de sensoren in de huid prikkelt (dikke A-beta Effect of CureTape® on menstrual pain in women
vezels). Deze vezels activeren de pijninhiberende with primary dysmenorrhoea
cellen in de substantia gelatinosa van de achter- Objective To study the effect of CureTape® on subjects
hoorn (poortmodel van Melzack en Wall14). Bij iede-
re beweging vindt deze prikkeling plaats, zolang de Methods This quantitative experimental study involved
tape contact heeft met de huid. De placebotape is 51 young women aged 18-30 years with severe menstrual klein en rondgeknipt, wat minimale prikkeling van pain who were randomly assigned to experimental and de sensoren geeft. De tape aan de ventrale zijde is control groups. Pain was measured during four men- proximaal van de ventrale genitaalzone geplaatst en struation cycles by means of a visual analogue scale veroorzaakt daardoor geen directe prikkeling via de (VAS) for pain. No intervention was provided during the bindweefselzone, maar heeft invloed op de omlig- first two menstruation cycles, but during the third and gende segmenten.16 Binnen dit onderzoek is echter
fourth cycles the women in the experimental group were alleen de ervaren pijn gemeten en is geen meetin- treated with CureTape®, according to the concept of strument gebruikt om het werkingsmechanisme Kenzo Kase, and women in the control group were trea- nader te verklaren. De werking van de behandeling ted with placebo tape, which was placed on the abdo- is hypothetisch en verder onderzoek hiernaar is Results The control and experimental interventions led
Uit de literatuur blijkt dat de inname van NSAID's to significant decrease in pain (experimental group, p < en/of orale anticonceptiva een effectieve manier is 0.001; control group, p = 0.026), but the decrease was om primaire dysmenorroe te behandelen.5-7,21-23 In
significantly greater in the experimental group than in het onderzoek van Pedron Nuevo21 komt naar voren
the control group (intervention group, 1.65±1.22 and dat de VAS-score door inname van ibuprofen met 3,5 control group 0.73 ± 1.35; p = 0.025). In a sub-analysis, cm afneemt en door inname van mefenaminezuur CureTape® was found to have a greater effect in women 2,6 cm. Uit onderzoek van Callejo et al. (2003)22
who experienced more severe pain (VAS pain > 5.0 cm) blijkt ook dat orale anticonceptiva de ervaren pijn and in women who did not use oral contraceptives.
verminderen; deze onderzoekers vonden een gemid- Conclusion CureTape® appears to be effective in provi-
delde afname van 5,0 cm op de VAS-pijn. Hoewel het ding pain relief in women with primary dysmenorrhoea.
Literatuur
1 Lichten EM, Bombard J. Surgical treatment of primary
dysmenorrhea with laparoscopicuterine nerve ablation J Reprod 5 Marjoribanks J, Proctor ML, Farguhar C. Nonsteroidal anti-
inflammatory drugs for primary dysmenorrhoea. Cochrane Database 2 Sundell G, Milsom I, Andersch B. Factors influencing the
prevalence and severity of dysmenorrhoea in young women. Brit 6 Castelo-Branco C, Casals G, Haya J, Cancelo MJ, Manasanch J.
Efficacy and safety of Ibuprofen arginine in the treatment of primary 3 Harel Z. Dysmenorrhoea in adolescents and young adults: from
dysmenorrhoea. Clin Drug Investig. 2004;24(7):385-93.
pathophysiology to pharmacological treatments and management 7 Coco AS. Primary dysmenorrhea. Am Fam Physician. 1999 Aug
strategies. Expert Opin Pharmacother. 2008 Oct 9(15):2661-72.
4 Rosenwaks Z, Seegar-Jones G.Menstrual pain: its origin and
8 French L. Dysmenorrhea. Am Fam Physician. 2005 Jan 71(2):285-
pathogenesis. Journal of Reproductive Medicine. 1980;25 Suppl Nederlands Tijdschrift voor Fysiotherapie - nr 6 - decembeer 2009 - jaargang 119
V126_Prdk:U508_Prdk 03-11-2009 12:01 Pagina 198 9 Proctor M, Smith CA, Farquhar CM, Stones W. Transcutaneous
Nederlands Tijdschrift voor Manuele Therapie. 1989;8:64-73.
electrical nerve stimulation and acupuncture for primary 18 Bijur PE, Silver W, Gallagher EJ. Reliability of the visual analogue
dysmenorrhoea. Cochrane Database Syst Rev. 2009.
scale for measurement of acute pain. Acad Emerg Med. 2003;8:1153- 10 Proctor M, Murphy PA. Herbal and dietary therapies for primary
19 Gallagher EJ, Bijur PE, Latimer C, Silver W. Reliability and validity
and secondary dysmenorrhoea. Cochrane Database Syst Rev.
of a visual analogue scale for acute abdominal pain in the ED. Am J 11 Proctor M, Hing W, Johnson TC, Murphey PA. Spinal
20 Williamson A, Hoggart B. Pain: a review of three commonly used
manipulation for primary and secondary dysmenorrhoea. Cochrane pain rating scales. J Clin Nurs. 2005 Aug 14(7):798-804.
Database Syst Rev. 2006(3):CD002119.
21 Pedron Nuevo DN. Treatment of primary dysmenorrhea.
12 Pijnappel, H. MTC-Handbuch des Tapens. Lier: Antilope Printing
Comparative study of iboprofen and mefenamic acid. Ginecol 13 Kenzo, K. Kinesio Taping perfect manual. Tokio: Kinesio
22 Callejo J, Diaz J, Ruiz A, Garcia RM. Effect of a low-dose oral
contraceptive containing 20 microg ethinylestradiol and 150 microg 14 Melzack R, Wall PD. Pain mechanisms: a new theory. Science.
desogestrel on dysmenorrhea. Contraception. 2003 Sep 68(3):183-8.
23 Ponpuckdee J, Taneepanichskul S. The effects of implanon in the
15 Lemmen K, Tekstra K. Het effect van CureTape op de ervaren pijn
symptomatic treatment of endometriosis. J Med Assoc Thai. 2005; na verstandskiesverwijdering. Scriptie. Hogeschool Arnhem 24 Ziaei S, Zakeri M, Kazemnejad A. A randomised controlled trial of
16 Piet JFM, Sachs JJ, Sachs-Piet IMA. Bindweefselmassage.
Vitamin E in the treatment of primary dysmenorrhoea. BJOG. 2005 Maarssen: Elsevier gezondheidszorg; 2004.
17 Molenaar CL, et al. Pijnmeting binnen de manuele therapie.
198 Nederlands Tijdschrift voor Fysiotherapie - nr 6 - december 2009 - jaargang 119

Source: http://www.menstruatiepleister.nl/nl/effect_curetape.pdf