Chirurgie.mmc.nl

Observaties
Hoofdpijn, in het bijzonder migraine. Diagnose volgens de
classificatie van de International Headache Society (IHS)
Samenvatting
Hoofdpijn is een symptoom. Als hoofdpijn de hoofdklacht is en er zijn geen aanwijzingen voor een onderlig-gende aandoening, dan wordt dit primaire hoofdpijn genoemd. Ook kan er sprake zijn van een onderliggende aandoening waarbij hoofdpijn optreedt. Dit wordt secundaire hoofdpijn genoemd. Er zijn 4 categorieën pri-maire hoofdpijn en 10 categorieën secundaire hoofdpijn, welke zijn ingedeeld in een classificatiesysteem opgesteld door de International Headache Society (IHS). Van de primaire hoofdpijnvormen zijn migraine en spanningshoofdpijn de meest bekende. Elke categorie heeft weer zijn eigen diagnostische criteria om een objectieve diagnose te kunnen stellen.
Van de patiënten met migraine heeft 85% migraine zonder aura en 15% migraine met aura. Ook deze diag-noses moeten voldoen aan bepaalde criteria om met zekerheid te worden gesteld. Bij migraine met aura treden vrij karakteristieke auraverschijnselen op. Als deze in relatie met hoofdpijn optreden, is de diagnose gemakkelijk te stellen. Aura's kunnen echter ook zonder hoofdpijn optreden en atypisch verlopen. De pathofysiologie van migraine is nog niet bekend, wel bestaan er theorieën over, waarbij neuropeptiden (Calcitonine-gen gerelateerd peptide en substantie P) een rol spelen. Een aura ontstaat door een verminderde bloeddoorstroming in de occipitale cortex en vandaar spreidend naar voren: cortical spreading depression.
De therapie van migraine bestaat uit de behandeling van een acute aanval met eenvoudige pijnstillers of spe-cifieke antimigraine middelen. Bij zeer frequente of langdurige aanvallen kan een preventieve behandeling worden overwogen.
Trefwoorden
Inleiding
maanden geleden heeft hij gemiddeld één aanval per Hoofdpijn is voor neurologen een zeer belangrijke 1-2 maanden, echter de laatste zes maanden gemid- klacht. Twintig procent van alle patiënten die een neu- deld eenmaal per twee weken. De voorgeschiedenis roloog ziet, heeft hoofdpijn. Hoofdpijn is een symp- vermeldt een appendectomie en een hernia inguinalis. toom, dat geïsoleerd kan optreden zoals bij migraine, Als medicatie gebruikt hij rizatriptan 10 mg zonodig maar ook bij een groot aantal onderliggende aandoe- bij een aanval. De familieanamnese vermeldt dat zijn ningen, meestal neurologisch problemen, maar ook bij interne aandoeningen. Om meer duidelijkheid te ver- Bij neurologisch onderzoek is de bloeddruk 110/70 schaffen in de verschillende soorten hoofdpijn en om mmHg. De hersenzenuwen laten geen afwijkingen dit symptoom beter te kunnen classificeren, zijn er in zien. De kracht, sensibiliteit en reflexen van armen en 1988 criteria opgesteld die zijn vastgelegd in de Inter- benen zijn normaal. De voetzoolreflex laat beiderzijds national Headache Society (IHS) criteria (1). Hiermee plantairflexie zien. Er is geen kloppijn op de sinussen. wordt ook wetenschappelijk onderzoek naar hoofd- De diagnose migraine zonder aura wordt gesteld en pijnvormen uniformer en beter vergelijkbaar. Aan de er wordt geen aanvullend onderzoek verricht. Patiënt hand van enkele casus worden diverse aspecten van wordt gerustgesteld en tijdelijke profylaxe met topira- hoofdpijn en in het bijzonder migraine belicht.
maat 2 dd 50 mg wordt gestart. Hierop heeft hij geen migraine meer gehad. (Diagnose volgens IHS classifi- catie: migraine zonder aura (A 1-1)).
Een 52-jarige man heeft al acht jaar last van hoofdpijn. Deze hoofdpijn komt in aanvallen opzetten. Hij staat er vaak 's ochtends mee op. De hoofdpijn is meestal Een 38-jarige vrouw komt zonder verwijzing naar links frontaal gelokaliseerd en kloppend van aard en de spoedeisende hulp. Zij heeft sinds vier dagen last gaat vaak gepaard met misselijkheid en braken. Patiënt van hoofdpijn, beiderzijds frontaal. De hoofdpijn is is daarbij overgevoelig voor licht en geluid. Hij blijft 's ochtends vrij acuut ontstaan, maar het is onduidelijk het liefste de hele dag in bed liggen. Hij heeft hierbij of deze peracuut is ontstaan. De hoofdpijn is aanvanke- geen verdere autonome verschijnselen (geen traanoog, lijk de eerste dag na een aantal uren minder geworden, conjunctivale roodheid of Horner syndroom). Tot zes maar neemt de derde dag weer toe. Is beiderzijds fron- Medisch Journaal - jaargang 36 - nummer  - 2007 Valkenburg
Tabel 1 International Headache Society (IHS) classificatiesysteem.
A Primaire hoofdpijnvormen
Migraine
kortdurende unilaterale neuralgiforme hoofdpijnaanval- len met conjunctivale injectie en traanvorming (SUNCT- shortlasting unilateral neuralgiform headache attacks with periodieke symptomen bij kinderen die meestal voorlopers waarschijnlijke trigeminale autonome cephalalgie Andere primaire hoofdpijnvormen
Spanningshoofdpijn
niet frequente episodische spanningshoofdpijn primaire hoofdpijn die samenhangt met seksuele activiteit plotseling optredende dagelijkse hoofdpijn Clusterhoofdpijn en andere trigeminale autonome
cefalalgieën
B Secundaire hoofdpijnvormen
10.3 samenhangend met arteriële hypertensie Hoofdpijn die samenhangt met een hoofd- en/ of nek-
10.7 samenhangend met een andere afwijking van de homeostase acute hoofdpijn die samenhangt met whiplashletsel chronische hoofdpijn die samenhangt met whiplashletsel Hoofdpijn of aangezichtspijn die samenhangt met een
hoofdpijn die samenhangt met een traumatisch intra- aandoening van schedel, nek, ogen, oren, neus, sinussen,
gebit, mond of andere faciale of craniële structuren
hoofdpijn die samenhangt met een ander hoofd- en/of 11.1 samenhangend met een aandoening van craniaal bot 11.2 samenhangend met een aandoening van de nek 11.3 samenhangend met een aandoening van de ogen 11.4 samenhangend met een aandoening van de oren Hoofdpijn die samenhangt met een craniële of cervicale
vasculaire aandoening
11.6 samenhangend met een aandoening van het gebit, de kaken niet traumatische intracraniële bloeding 11.7 hoofdpijn of aangezichtspijn samenhangend met het kaak- niet geruptureerde vasculaire malformatie 11.8 samenhangend met een andere aandoening van schedel, pijn die samenhangt met de art carotis of art vertebralis nek, ogen, oren, neus, sinussen, gebit, mond of andere samenhangend met andere intracraniële vasculaire Hoofdpijn die samenhangt met een psychiatrische
stoornis
Hoofdpijn die samenhangt met een niet-vasculaire
12.1 samenhangend met een somatische aandoening intracraniële aandoening
12.2 samenhangend met een psychotische aandoening Craniële neuralgieën en centrale oorzaken van
niet-infectieuze inflammatoire aandoening aangezichtspijn
13.2 neuralgie van de nervus glossopharyngeus 13.3 neuralgie van de nervus intermedius samenhangend met Chiari- malformatie type 1 13.4 neuralgie van de nervus laryngeus superior syndroom van passagère hoofdpijn en neurologische uit- 13.5 neuralgie van de nervus nasociliaris valsverschijnselen met lymfocytose in liquor cerebrospinalis 13.6 neuralgie van de nervus supraorbitalis (HaNDL- syndrome of transient Headache and Neurological Deficits with cerebrospinal liquid Lymphocytosis) 13.8 neuralgie van de nervus occipitalis andere niet-vasculaire intracraniele aandoeningen 13.10 hoofdpijn als gevolg van externe compressie Hoofdpijn die samenhangt met stoffen of hun
13.11 hoofdpijn als gevolg van een koude prikkel onthouding
13.12 constante pijn veroorzaak doordat structurele laesies geinduceerd door acuut gebruik van of acute blootstelling hersenzenuwen of de bovenste cervicale wortels als gevolg van overmatig medicatiegebruik als bijwerking van chronisch gebruikte medicatie 13.15 hoofd- of aangezichtspijn die samenhangt met herpes Hoofdpijn die samenhangt met een infectie
samenhangend met een intracraniële infectie samenhangend met een systemische infectie 13.18 centrale oorzaken van aangezichtspijn 13.19 andere craniële neuralgieën of andere centraal Hoofdpijn die samenhangt met een afwijking van de
Andere hoofdpijn, craniële neuralgie, centrale of
homeostase
primaire aangezichtspijn
10.1 samenhangend met hypoxie en/of hypercapnie 14.1 niet elders geclassificeerde hoofdpijn Medisch Journaal - jaargang 36 - nummer  - 2007 taal gelokaliseerd en is drukkend en kloppend van aard. Concluderend is er bij patiënte een virale meningitis. De pijn straalt ook enigszins uit naar de nek. Patiënte is De klachten verbeteren zonder verdere behandeling er misselijk bij. Zij vertoont geen braakneiging, maar is (behoudens pijnstilling) na enkele weken. (Diagnose overgevoelig voor licht en geluid. Zij ligt het liefst in volgens IHS classificatie: Hoofdpijn die samenhangt bed. De hoofdpijn is nu erger dan vier dagen geleden. met een intracraniële infectie (B 9-1)).
Patiënte is niet recent verkouden geweest en heeft geen griepachtig beeld of diarree gehad. De voorgeschiedenis vermeldt dat zij tot twee jaar geleden frequent last had Een 30-jarige vrouw komt op de polikliniek. Zij be- van migraine. Zij dacht ook nu weer een migraine aan- merkte drie dagen tevoren plots gezichtsvelduitval val te hebben, maar de hoofdpijn ging niet over. De ver- links, die ongeveer 20 minuten duurde. Na vijf minu- dere voorgeschiedenis vermeldt geen bijzonderheden. ten voelde zij ook tintelingen in de linkergelaatshelft. Als medicatie gebruikt ze alleen orale anticonceptie. Zij Zij kan niet aangeven of deze direct met de visus- rookt 10 sigaretten per dag en gebruikt weinig alcohol.
klachten zijn ontstaan. Deze duurden ongeveer 10-15 Bij lichamelijk onderzoek wordt een bloeddruk van minuten. Na deze klachten was zij weer klachtenvrij. 140/85 mmHg gemeten, pols regulair equaal, tempera- Erna heeft zij geen hoofdpijn gekregen, ook niet een tuur 37,1 gr C. Onderzoek van hart, longen en buik laat licht drukkend gevoel in het hoofd. Patiënte is rechts- geen afwijkingen zien. Bij neurologisch onderzoek is zij niet nekstijf en tonen de hersenzenuwen geen af- De voorgeschiedenis vermeldt sinds twee jaar een wijkingen. Bij onderzoek van de armen en benen zijn lichte hypertensie, die wordt gecontroleerd door de kracht, sensibiliteit en reflexen normaal en toont de huisarts en waarvoor zij geen medicatie gebruikt. Als voetzoolreflex beiderzijds plantairflexie. Differentiaal overige medicatie gebruikt zij alleen marvelon als anti- diagnostisch wordt gedacht aan een atypische migraine, conceptie. De familieanamnese vermeldt een myocard- mede gezien de voorgeschiedenis, echter de duur is te infarct van haar vader op de leeftijd van 60 jaar. lang en het beloop atypisch. Spierspanningshoofdpijn Het neurologisch onderzoek is volledig ongestoord. wordt overwogen, echter foto- en fonofobie passen De bloeddruk is 140/85 mmHg, pols regulair en hier niet bij. Een subarachnoidale bloeding is zeker niet equaal. Differentiaal diagnostisch wordt gedacht aan uitgesloten. Anamnestisch is niet duidelijk te krijgen een Transiënt ischemic attack (TIA) rechts occipitaal, of de hoofdpijn peracuut is ontstaan. Subarachnoidale mede gezien het gebruik van orale anticonceptie en bloeding is een diagnose die niet mag worden gemist. het bestaan van (lichte) hypertensie. Een andere mo- Meningitis lijkt, gezien het ontbreken van koorts en gelijkheid is migraineuze aura. Aanvullend onderzoek nekstijfheid, niet waarschijnlijk. Sinustrombose en een bestaat uit laboratoriumonderzoek, ECG, MRI schedel ruimte-innemend proces in de hersenen behoren ook en Duplex-Doppleronderzoek van de carotiden. Deze Er wordt aanvullend onderzoek verricht: het labora- Vier weken later komt zij ter controle. Zij had nog toriumonderzoek is normaal. Er zijn normale nier- en twee aanvallen gehad: nu begon het met karteltjes zien leverfuncties en het glucose is 5,6 mmol/l. De leuko- voor het rechtergezichtsveld en dit werd enkele minu- cyten zijn 6,9 x 109 /l, het CRP 6 mg/l, het hemoglobine ten later gevolgd door minder zicht en wazig zien in 7,8 mmol/l, en de hematocriet 0,39 l/l. Een CT-sche- het rechtergezichtsveld. Dit duurde ongeveer 15 mi- del wordt verricht zonder en met contrast; deze toont nuten, daarna ontstond een licht drukkende hoofdpijn, geen aanwijzingen voor een ruimte-innemend proces diffuus in het hoofd welke twee uur duurde. Migraine en er zijn geen aanwijzingen voor een subarachnoidale met aura wordt als diagnose gesteld. (Diagnose vol- bloeding. Vervolgens wordt liquoronderzoek verricht, gens IHS classificatie: migraine met aura, zowel typi- die een druk toont van 18 cm H O. De liquor bevat sche aura met niet migraineuze hoofdpijn (IHS-clas- 100 kernhoudende cellen per microliter, een normaal sificatie A 1-2-2) als typische aura zonder hoofdpijn eiwitgehalte en een normale glucose. Kweken worden ingezet die positief blijken te zijn voor enterovirus.
Tabel 2. Diagnostische criteria migraine zonder aura
Tabel 3. Diagnostische criteria migraine met aura
A. Tenminste 5 aanvallen die voldoen aan B tot D A. Tenminste 2 aanvallen die voldoen aan B en C B. Hoofdpijn aanvallen die 4 tot 72 uur duren (onbehandeld B. Tenminste 3 van de volgende vier kenmerken: 1. Volledig herstellende aura symptomen die zijn te C. De hoofdpijn heeft tenminste 2 van de volgende kenmerken 2. Tenminste één aurasymptoom ontwikkelt zich geleidelijk gedurende tenminste 5 minuten of twee of meer symptomen ontwikkelen zich na elkaar 4. Toename door gewone lichamelijke inspanning 3. Elk symptoom duurt korter dan 60 minuten; als meer aurasymptomen zich na elkaar ontwikkelen, kan de D. Tijdens de hoofdpijn tenminste een van de volgende 4. Hoofdpijn begint tijdens de aura of (vaker) volgt op de aura met een symptoomvrij interval van minder dan 60 E. Niet toegeschreven aan een andere aandoening C. Niet toegeschreven aan een andere aandoening Medisch Journaal - jaargang 36 - nummer  - 2007 Valkenburg
Discussie
'Migraine met aura' (IHS classificatie A 1-2) wordt Hoofdpijn is een symptoom dat diverse oorzaken kan hebben. Het kan een op zichzelf staande hoofdpijn zijn Een aura is een complex van neurologische sympto- (spanningshoofdpijn) of als onderdeel van een symp- men, reversibel van aard, dat aan de hoofdpijn vooraf- tomencomplex optreden (migraine). Ook kan het een gaat of tijdens de hoofdpijn optreedt. Ook kan een aura symptoom zijn dat secundair optreedt bij een onderlig- optreden zonder begeleidende hoofdpijn. De meeste gende (neurologische) aandoening, bijvoorbeeld een auraverschijnselen ontwikkelen zich gedurende 5 tot hersentumor. Voor de verdere diagnostiek die wel of 20 minuten en duren meestal korter dan 60 minuten. niet moet plaatsvinden en voor de behandeling is het Bij 15% van de migrainepatiënten treedt een aura op. derhalve noodzakelijk dat hoofdpijn op systematische De meeste aura's zijn visueel van aard en nemen speci- wijze wordt ingedeeld en gediagnosticeerd. Hiervoor fieke vormen aan. Zij kunnen optreden als flikkerende is in 1988 een classificatiesysteem opgesteld door de beelden, heel bonte kleurschakeringen of zaagtandvor- International Headache Society (IHS). Deze is ge- mige figuren die langzaam komen opzetten en door het publiceerd in het tijdschrift Cephalalgia1. In 2004 is gezichtsveld heen trekken. Een aura kan een flikkerend deze classificatie gereviseerd (tabel 1)2. In dit systeem puntje zijn, fotopsie genoemd, of als een waas optre- bestaan 14 categorieën voor hoofdpijn, die in twee den voor één of beide gezichtsvelden (wat 's zomers hoofdgroepen worden ingedeeld: de primaire hoofd- als 'zinderend asfalt' aangegeven wordt) (figuur 1). pijnvormen (categorie 1-4) en de secundaire hoofd- Behalve visusklachten kunnen aura's ook bestaan uit pijnvormen (categorie 5-14). Bij primaire hoofdpijn is sensibele klachten, zoals tintelingen of doof gevoel, de hoofdpijn zelf het probleem. Bij secundaire hoofd- meestal rond de mond of in de arm optredend, soms in pijn is er sprake van een onderliggende aandoening die een gehele lichaamshelft. In zeldzame gevallen treedt de hoofdpijn veroorzaakt (symptomatische hoofdpijn). een monoparese, hemiparese of dysfasie op. De classificatie is dus voor de secundaire hoofdpijn Als de diagnose 'migraine met aura' wordt gesteld, zijn tevens een etiologisch systeem, waarbij de onderlig- tenminste twee aanvallen nodig die moeten voldoen gende oorzaak wordt aangegeven. Voor de primaire aan drie van de volgende vier kenmerken (tabel 3): één hoofdpijnen is het een meest beschrijvend systeem of meer volledig passagère neurologische symptomen, mede daar de onderliggende pathofysiologie van deze te weten een aura die zich in ongeveer vijf minuten hoofdpijnen nog verre van duidelijk is. De laatste ja- ontwikkelt of meerdere symptomen die zich na elkaar ren is hier echter wel steeds meer inzicht in ontstaan.
ontwikkelen. Een aura duurt korter dan 60 minuten en hoofdpijn na de aura met een symptoomvrij interval Iedere hoofdpijnvorm, zoals in tabel 1 is beschreven, van minder dan 60 minuten of hoofdpijn al tijdens de heeft zijn eigen diagnostische criteria. Ik beperk mij aura optredend. Er zijn maar twee aanvallen nodig om nu tot de verschillende vormen van migraine (A 1). 85 de diagnose te kunnen stellen, omdat een typische aura Procent van de patiënten met migraine heeft migraine De hoofdpijn van migraine met aura komt vaak over- Er zijn vijf criteria waaraan hoofdpijn moet voldoen om een met die van migraine zonder aura. Patiënten die als 'migraine zonder aura' gediagnosticeerd te worden migraine met aura hebben, hebben vaak ook migraine (tabel 2). Er zijn vijf aanvallen nodig die elk 4 tot 72 zonder aura. Een aura duurt meestal 20-30 minuten, uur moeten duren. Deze aanvallen moeten tenminste gaat meestal vooraf aan de hoofdpijn, maar kan ook twee van vier pijnkenmerken hebben en één van twee tijdens de hoofdpijn optreden. In tegenstelling tot begeleidende verschijnselen. De pijnkenmerken zijn: de verschijnselen bij een TIA (transient ischemic at- unilateraal gelokaliseerd, pulserend van aard, matige tot tack) ontwikkelen de verschijnselen van een aura zich hevige intensiteit en toename door gewone lichamelijke meestal geleidelijk. De meeste aura's hebben visuele inspanning. Begeleidende verschijnselen zijn misselijk- kenmerken en er kan een combinatie van verschillen- heid en/of braken of foto- en fonofobie. Daarbij moeten de aura's optreden zoals visuele symptomen, gevolgd andere oorzaken van migraine zijn uitgesloten.
Figuur 1. Enkele verschillende auravormen.
Medisch Journaal - jaargang 36 - nummer  - 2007 Migraine met aura wordt in de IHS classificatie weer cine, acetylsalicylzuur, GABA-agonisten (zoals val- onderverdeeld in verschillende vormen (tabel 4). Een aura kan worden gevolgd door hoofdpijn, die niet typisch is voor migraine. Dus ook lichte hoofdpijn Medicamenteuze therapie
kan bij een aura optreden. In principe kan elke soort De behandeling van migraine bestaat uit enerzijds de hoofdpijn bij een aura optreden, ook clusterhoofdpijn, behandeling van een acute aanval en anderzijds een echter dit is zeldzaam. Ook kan een aura optreden zon- profylactische behandeling, dus het voorkomen van der begeleidende hoofdpijn (migraine met aura zonder De medicamenteuze behandeling van een migraine-aanval kan allereerst met eenvoudige pijnstillers wor- Pathofysiologie
den geprobeerd zoals paracetamol of aspirine. Tevens De onderliggende pathofysiologische mechanismen is behandeling mogelijk met NSAID's. Als er misse- bij migraine zijn nog steeds niet goed bekend. Wel be- lijkheidklachten en/of braken optreden kan een anti- emeticum bijgegeven worden, bijvoorbeeld metoclo- Bij 25% van de patiënten met migraine treden binnen 24 uur voorafgaand aan een migraine-aanval symp- Indien het effect van deze middelen onvoldoende is, tomen op van opgewondenheid, prikkelbaarheid, kan worden besloten om specifieke antimigraine mid- neerslachtigheid, sufheid, honger- of dorstgevoel. Dit delen te geven. Tot deze middelen behoren de ergotal- worden 'premonitory signs' genoemd. Deze wijzen op kaloïden en de triptanen. Momenteel wordt de voor- een oorsprong in de hypothalamus. De nucleus supra- keur gegeven aan de laatste groep middelen omdat chiasmaticus in de hypothalamus zorgt voor het dag- deze een beter effect hebben en een gunstiger bijwer- en nachtritme en is mogelijk verantwoordelijk voor de kingenprofiel. Er zijn tegenwoordig zeven verschillen- periodieke terugkeer van migraine-aanvallen3.
de triptanen op de markt, die wat betreft werkzaamheid De migraine-aura ontstaat door een vermindering van niet veel van elkaar verschillen. Deze zijn almotriptan, de bloeddoorstroming (oligemie) in de cortex. Deze eletriptan, frovatriptan, naratriptan, rizatriptan, suma- veranderde doorbloeding begint meestal in de occipi- triptan en zolmitriptan. Echter, indien een patiënt geen tale cortex en spreidt zich vervolgens uit naar voren. Dit effect ervaart op een bepaalde triptan, is het de moeite wordt 'cortical spreading depression' genoemd. Dit is waard een andere triptan te proberen daar deze dan aangetoond met SPECT en PET onderzoek4,5. Klinisch wel effectief kan zijn. De toedieningsvorm is meestal hoeft dit niet te leiden tot symptomen, maar het zou de oraal. Sumatriptan heeft ook een intranasale, rectale oorzaak van een visuele aura kunnen zijn. Onduidelijk is of dit mechanisme ook optreedt bij migraine zonder Triptanen hebben drie potentiële werkingsmechanis- aura. Bij migraine met aura kan er sprake zijn van over- men: craniële vasoconstrictie, remming van perifere matige neuronale prikkelbaarheid, waarbij de amino- neuronen en remming van transmissie via tweedeorde zuren glutamaat en aspartaat betrokken zijn. Een lage concentratie magnesium kan de reactiviteit van een aspartaatreceptor verhogen die mogelijk betrokken is Tabel 4. Subclassificatie migraine IHS criteria
bij het ontstaan van een 'spreading depression'6.
Hoofdpijn ontstaat door activatie van het trigeminus- systeem. Een eerste theorie is dat neuronen in het gan- glion trigeminale substantie P en calcitonine-gen gere- 1.2.1 Typische aura met migraineuze hoofdpijn lateerd peptide (CGRP) bevatten. Deze stoffen worden 1.2.2 Typische aura met niet-migraineuze hoofdpijn afgegeven als het ganglion trigeminale wordt geacti- veerd. Deze neuronen innerveren vervolgens de grote cerebrale arteriën en de dura mater. Deze vezels ont- 1.2.5 Sporadische hemiplegische migraine springen uit de eerste tak, de n. ophthalmicus, van de n. trigeminus. Stimulatie van de craniële vaten veroorzaakt Periodieke syndromen bij kinderen die vaak voorlopers bij de mens pijn. Een andere theorie is dat de pijn bij migraine wordt veroorzaakt door een steriel neurogeen inflammatieproces. Bij stimulatie van de n. trigeminus 1.3.3 Benigne paroxysmale vertigo bij kinderen komen substantie P en CGRP vrij uit de sensorische C-vezels, wat leidt tot neurogene inflammatie. Deze vrijgekomen neuropeptiden werken in op de vaatwand en veroorzaken dilatatie, extravasatie van plasma en steriele inflammatie. Dit leidt tot lekkage van plasmapro- 1.5.3 Persisterende aura zonder herseninfarct teïnen naar de dura mater, wat leidt tot hoofdpijn. Deze theorie kan ook de werking van de huidige triptanen verklaren. Dit zijn serotonineagonisten. Deze agonisten voorkomen lekkage van albumine. 1.6.1 Waarschijnlijke migraine zonder aura1.6.2 Waarschijnlijke migraine met aura Neurogene extravasatie van plasma-eiwitten wordt 1.6.3 Waarschijnlijke chronische migraine ook geblokkeerd door ergotalkaloïden, indometha- Medisch Journaal - jaargang 36 - nummer  - 2007 Valkenburg
neuronen van het trigeminocervicale complex. Het is Conclusie
nog niet bekend welk mechanisme het belangrijkste Hoofdpijn is een zeer veel voorkomende klacht. Het is. Wel is bekend dat deze mechanismen de effecten stellen van de diagnose 'migraine' is vaak niet moeilijk. van geactiveerde nociceptieve afferente trigeminusve- Echter, regelmatig is er sprake van hoofdpijn, waarbij zels remmen, waardoor een acute migraine-aanval kan een duidelijke diagnose niet direct te stellen is. Met behulp van de International headache criteria wordt Contra-indicaties voor deze groep middelen zijn on- een diagnose eenduidiger gesteld, wat uiteindelijk leidt gereguleerde hypertensie, ischemische hartaandoenin- tot een nauwkeuriger diagnose en daaruit volgend een gen en cerebrovasculaire aandoeningen, daar triptanen soms betere therapiekeuze. Het stellen van de diagnose constrictie van coronairvaten kunnen geven. migraine is zeer belangrijk daar dit tegenwoordig een goed behandelbare oorzaak van hoofdpijn is. Preventieve behandeling vindt plaats om de frequen-tie, duur of hevigheid van aanvallen te beperken. Een richtlijn is dat patiënten profylaxe gaan gebruiken als Literatuur
er sprake is van twee of meer aanvallen per maand, die 1. Headache Classification Committe of the International gemiddeld 2-3 dagen aanhouden en waarbij de patiënt Headache Society. Classification and diagnostic criteria in hoge mate wordt belemmerd in zijn dagelijks func- for headache disorders, cranial neuralgia, and facial pain. tioneren. Ook kan hiervoor worden gekozen als acute medicatie niet werkt of gecontraindiceerd is, danwel 2. The international classification of headache disorders. 2nd overmatig wordt gebruikt. Over het algemeen wordt edition. Cephalalgia 2004; 24(suppl 1): 1-160.
3. Swaab DF, Hofman MA, Lucassen PJ et al. Functional gestart met een lage dosis die geleidelijk kan worden neuroanatomy and neuropathy of the human hypothalamus. opgevoerd totdat er een therapeutisch effect is. Deze be- handeling kan dan enkele maanden worden voortgezet. 4. Andersen AR, Friberg L, Skyhoj-Olsen T, Olesen J. SPECT Migraine kan in het verloop van de behandeling, onaf- demonstration of delayed hyperemia following hypoperfu- hankelijk van deze behandeling, verbeteren. Derhalve sion in classic migraine. Arch Neurol 1988; 45 : 154-159.
5. Woods RP, Iacoboni M, Mazziotta JC. Bilateral spreading is het zinvol profylactische behandeling na geleidelijke cerebral hypoperfusion during spontaneous migraine head- afbouw weer te stoppen Profylactische behandeling aches. N Eng J Med 1994; 331 :1689-1692.
vindt plaats door het gebruik van bètablokkers (pro- 6. Welch KM, Ramadan NM. Mitochondria, magnesium and pranolol, atenolol, metoprolol), calciumantagonisten migraine. J Neurol Sci 1995; 134 : 9-14.
(flunarizine), anti-epileptica (valproaat en topiramate), 7. Silberstein, Lipton, Goadsby. The pathophysiology of pri- mary headache. In Silberstein, Lipton, Goadsby. Headache serotineantagonisten (methysergide en pizotifeen) of in clinical practice. 1st ed. Oxford University press 1998: tricyclische antidepressiva (amitriptyline).
Medisch Journaal - jaargang 36 - nummer  - 2007

Source: http://chirurgie.mmc.nl/content/download/32240/203368/version/1/file/Hoofdpijn,+in+het+bijzonder....+A.+Valkenburg.pdf